29 Eylül’de Rusya’nın Soçi kentinde gerçekleşen Putin-Erdoğan zirvesi kamuoyuna yansıyan net beyanlar olmadan sona erdi. Liderlerden Putin görüşmeyi “yararlı ve önemli” olarak ifade ederken Cumhurbaşkanı Erdoğan ise “verimli” olarak niteledi.[1] Liderler görüşmeye yönelik net sinyaller vermezken diplomatik kanallardan görüşmeye dair daha fazla ifade sızdı. Kremlin sözcüsü Peskov tarafların bu görüşmede “İdlib’deki anlaşmalara dair bağlılıklarını yinelediklerini” vurgularken [2] Middle East Eye’a konuşan üst düzey Türk yetkililer ise tarafların İdlib’deki statükonun devamına yönelik anlaştıklarını ifade etti.[3]
Soçi’ye gelene kadarki süreçte İdlib’de Rus hava saldırıları ve rejim topçuları tacizlerini sıklaştırırken taraflardan karşılıklı açıklamalar gelmişti. Rejim Dışişleri Bakanı Faysal Mikdad isim vererek Rusya lideri Putin ise “yabancı güçler” ifadesini kullanarak Türkiye’nin Suriye’deki varlığını ülkenin bütünlüğü yolundaki büyük bir engel olarak ifade ederken Ankara ise Cumhurbaşkanı Erdoğan’ın ağzından Esed rejiminin Türkiye’nin güneyi için tehdit oluşturduğu mesajını duyurdu.[4] Bu açıklamalar ve saldırılar gölgesinde gerçekleşen Soçi zirvesine müteakip ise Rusya hava saldırılarını arttırdı. Rus hava saldırılarının odak noktası M4 otoyolunun güneyi oldu. Bu hedeflere ek olarak İdlib merkeze yakın Maarat Misrin, M4 otoyoluna komşu Cisr eş-Şugur ve kuzeydeki Berişa ve Sarmada yakınlarına da saldırılar gerçekleşti. Buna karşılık TSK da İdlib’in güneyinde Benin köyünde yeni bir askeri üs kurmaya başlarken bölgedeki tahkimatını güçlendirmeye devam etmekte.[5]
Bu esnada Rus haber kaynaklarına konuşan rejim yetkilileri İdlib’in yılbaşına kadar rejim kontrolüne geçeceğini ve bu sürecin sadece silah yoluyla olmayacağını artı olarak güney Suriye’dekine benzer şekilde Suriye vatandaşı milislerin[6] kapsamına gireceği siyasi bir süreç ve mutabakat ile gerçekleşeceğini iddia ettiler.[7] Rejim tarafından gelen bu iddiaya karşılık Türkiye’den de Cumhurbaşkanlığı Sözcüsü İbrahim Kalın’ın Spiegel’e verdiği beyanatlar Ankara’nın rejime yönelik duruşu ve İdlib meselesinde söylem bazında bir değişime gitmediğini göstermekte. Kalın Türkiye’nin Suriye’deki varlığını bir meşru müdafaa meselesi olarak yorumlarken ABD ve Rusya’nın ne kadar hakkı varsa Türkiye’nin de meşru müdafaa hususunda o kadar hakkı olduğunu dile getirdi. Kalın ayrıca rejim ve Rusya tarafından gelen, Türkiye’nin bölgedeki varlığının uluslararası hukuk ihlali anlamına geldiği şeklindeki yorumlara bölgede uluslararası hukuku ihlal eden unsurların rejim ve YPG olduğu şeklindeki ifadesiyle cevap verdi.[8] Bu açıklamaların medyaya yansımasıyla eş zamanlı olarak TSK’ya ait yeni bir askeri konvoy da Kafr Lusin’den bölgeye giriş yaparak TSK askeri varlığını güçlendirme hamlelerine devam etti.
İdlib’in geleceğine dair iddialarda Moskova ile Ankara’nın İdlib’de nihai bir çözüm için anlaştıkları çeşitli kaynaklarca ifade edilmekte. Lakin Türkiye’nin yeni mülteci dalgası ve YPG’nin bölgedeki varlığına dair kırmızı çizgileri göz önüne alındığında Rusya’nın bu konularda taviz vermesi veyahut irade gösterdiği olasılıkta dahi bu zorlukların üzerinden gelebilmesi şu an için oldukça zor gözükmekte. Bu sebeple mevcut Rus-rejim tacizleriyle TSK tahkimatı sürecinin bir süre daha devam edeceği olasıdır.
Ömer Behram Özdemir
[1] https://www.bbc.com/turkce/haberler-turkiye-58740673 , Erişim Tarihi: 1 Ekim 2021.
[2] https://www.aa.com.tr/tr/dunya/kremlin-erdogan-ve-putin-idlibe-yonelik-anlasmalara-bagliliklarini-teyit-etti/2379278 , Erişim Tarihi: 1 Ekim 2021.
[3] https://www.middleeasteye.net/news/turkey-russia-work-jet-engines-warships-submarines-erdogan , Erişim Tarihi: 1 Ekim 2021.
[4] https://english.enabbaladi.net/archives/2021/09/idlibs-fate-on-the-agenda-of-erdogan-putin-upcoming-sochi-summit/ , Erişim Tarihi: 1 Ekim 2021.
[5] https://twitter.com/suriyegundemi_/status/1443567632813154304
[6] Rejim perspektifinden muhalifler
[7] https://arabic.sputniknews.com/arab_world/202109301050300514-%D8%AE%D8%A8%D9%8A%D8%B1-%D8%B3%D9%88%D8%B1%D9%8A-%D9%84%D9%80%D8%B3%D8%A8%D9%88%D8%AA%D9%86%D9%8A%D9%83-%D9%82%D8%B1%D8%A7%D8%B1-%D8%AA%D8%AD%D8%B1%D9%8A%D8%B1-%D8%A5%D8%AF%D9%84%D8%A8-%D8%A7%D8%AA%D8%AE%D8%B0-%D9%88%D8%A7%D9%84%D9%85%D8%B9%D8%B1%D9%83%D8%A9-%D8%A7%D9%84%D9%82%D8%A7%D8%AF%D9%85%D8%A9-%D8%B9%D9%84%D9%89-%D9%85%D8%B1%D8%A7%D8%AD%D9%84-/ , Erişim Tarihi: 1 Ekim 2021.
[8] https://www.spiegel.de/ausland/recep-tayyip-erdogan-chefberater-wir-haben-es-nicht-auf-syrische-erde-abgesehen-a-2f72b0eb-23e6-41e7-80be-7dcf04c8cb76?context=issue , Erişim Tarihi: 1 Ekim 2021.
